ماسک غیرقابل‌تنفس مجدد چیست؟
ماسک غیرقابل‌تنفس مجدد (Non-Rebreather Mask یا NRM) نوعی ماسک اکسیژن است که در مواقع اضطراری برای رساندن اکسیژن با غلظت بالا به بیمار استفاده می‌شود. این ماسک روی دهان و بینی قرار گرفته و با یک بند کشی دور سر ثابت می‌شود. به ماسک، کیسه‌ای حاوی اکسیژن متصل است که از طریق لوله‌ای به منبع اکسیژن (مانند کپسول) وصل می‌شود.
ویژگی کلیدی این ماسک، دریچه‌های یک‌طرفه آن است. این دریچه‌ها اجازه می‌دهند که اکسیژن از منبع به بیمار برسد، اما از ورود هوای محیط یا بازدم خود بیمار به داخل ماسک جلوگیری می‌کنند. به همین دلیل، بیمار تنها اکسیژن خالص دریافت می‌کند. با این حال، در صورت خالی شدن منبع اکسیژن، هوایی برای تنفس وجود ندارد و خطر خفگی وجود دارد. به همین دلیل، استفاده از این ماسک تنها در مراکز درمانی و تحت نظر متخصصان مجاز است.
موارد استفاده از ماسک غیرقابل‌تنفس مجدد
این ماسک معمولاً در شرایط اضطراری و برای افرادی استفاده می‌شود که با وجود توانایی نفس‌کشیدن، سطح اکسیژن خونشان پایین است. برخی از موارد کاربرد آن عبارت‌اند از:
- استنشاق دود
- مسمومیت با مونوکسید کربن
- آسیب‌های جدی به ریه‌ها
- سردردهای خوشه‌ای شدید
- بیماری‌های شدید تنفسی مانند COPD یا فیبروز کیستیک
تفاوت با ماسک قابل‌تنفس مجدد
تفاوت اصلی در دریچه‌هاست. ماسک قابل‌تنفس مجدد دارای دریچه‌های دوطرفه است و اجازه می‌دهد مقداری از هوای بازدم یا هوای محیط دوباره وارد ریه شود. اما ماسک غیرقابل‌تنفس مجدد کاملاً از ورود هوای خارجی جلوگیری می‌کند، بنابراین اکسیژن خالص‌تری فراهم می‌سازد، ولی خطر خفگی بیشتری دارد.
نحوه عملکرد ماسک غیرقابل‌تنفس مجدد
این ماسک شامل اجزای زیر است:
- ماسک صورت
- کیسه ذخیره اکسیژن (reservoir)
- دریچه‌های یک‌طرفه
- لوله‌های اتصال به منبع اکسیژن
اکسیژن از طریق لوله‌ها از منبع وارد کیسه شده و سپس از طریق دریچه به ماسک می‌رسد. وقتی بیمار نفس می‌کشد، تنها هوای موجود در کیسه اکسیژن وارد بدن می‌شود. دریچه‌ها از ورود هوای خارجی یا بازدم بیمار به داخل ماسک جلوگیری می‌کنند.
مدت زمان استفاده
این ماسک برای استفاده موقت طراحی شده و مناسب مصرف طولانی‌مدت یا خانگی نیست. بسته به اندازه منبع اکسیژن، مدت‌زمان تأمین اکسیژن متفاوت است و باید توسط کادر درمان تحت نظر قرار گیرد.
نرخ جریان اکسیژن
جریان اکسیژن در این ماسک معمولاً بین ۱۲ تا ۱۵ لیتر در دقیقه است.
مزایا
- تأمین سریع اکسیژن با غلظت بالا
- کاربرد مؤثر در شرایط بحرانی با کمبود شدید اکسیژن
معایب و خطرات
- خطر خفگی در صورت اتمام اکسیژن، به دلیل نبود امکان ورود هوای محیط
- استفاده تنها باید تحت نظارت پزشک یا کادر درمان انجام شود
ماسک غیرقابل‌تنفس مجدد در مقابل سایر روش‌های اکسیژن‌درمانی
برای اکسیژن‌درمانی در منزل یا در موارد مزمن، از روش‌هایی مانند کانول بینی (nasal cannula) استفاده می‌شود. کانول بینی اکسیژن را از طریق دو لوله نازک به بینی وارد می‌کند و برای درمان‌های طولانی‌مدت مناسب‌تر و ایمن‌تر است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت داشتن هر یک از علائم زیر فوراً با پزشک تماس بگیرید:
- کبودی یا رنگ‌پریدگی لب‌ها
- تنفس سریع یا دشوار
- باز شدن غیرعادی سوراخ‌های بینی هنگام تنفس
- صداهای غیرعادی هنگام تنفس مانند خس‌خس یا ناله
