چشمها یکی از اصلیترین درگاههای ورود عوامل بیماریزا به بدن هستند. در محیطهای درمانی مانند بیمارستانها که احتمال مواجهه با مایعات آلوده بدن زیاد است، محافظت از چشمها اهمیتی دوچندان پیدا میکند. تماس تصادفی با پاشش خون، ترشحات بدن یا حتی لمس ناآگاهانه چشمها میتواند زمینهساز انتقال عفونت به کارکنان سلامت شود.
تماسهای مکرر با صورت؛ عاملی پنهان برای انتقال بیماری
مطالعهای که بر روی دانشجویان پزشکی انجام شده نشان داد که هر فرد به طور میانگین ۲۳ بار در ساعت صورت خود را لمس میکند. جالبتر اینکه تقریباً نیمی از این لمسها با غشاهای مخاطی مانند دهان، بینی یا چشمها ارتباط دارند. این آمار بهخوبی نشان میدهد که حتی در میان کارکنان حوزه درمان – که آموزشدیدهاند – خطر انتقال عوامل عفونی از طریق تماس دست با چشم بسیار واقعی است.
چالش پاشش مایعات در اتاق عمل
پژوهشهای متعددی نیز نشان دادهاند که عینک جراحان به دفعات با خون یا مایعات دیگر بدن آلوده میشود. در چنین شرایطی، استفاده از تجهیزات محافظتی مناسب برای چشم نهتنها توصیه میشود، بلکه امری حیاتی در پیشگیری از انتقال بیماریهای خطرناک به حساب میآید.
راهکارهایی برای محافظت مؤثر از چشمها در محیطهای درمانی
برای کاهش خطر انتقال عفونت به کارکنان درمان، رعایت مجموعهای از اصول و دستورالعملهای حرفهای ضروری است:
1. پیروی از استانداردهای بهداشتی و مقررات ایمنی
نهادهایی همچون مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها (CDC)، مؤسسه استانداردهای ملی آمریکا (ANSI) و سازمان ایمنی و بهداشت شغلی (OSHA) تأکید دارند که محافظت از چشمها باید همواره بهعنوان بخشی از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) مورد استفاده قرار گیرد. ترکیب ماسک، عینک ایمنی با محافظ جانبی، یا شیلد صورت که تا چانه امتداد دارد، باید در موقعیتهایی که خطر پاشش مایعات آلوده وجود دارد، الزامی شود. بهعبارت دیگر، هرگاه خطر احتمالی برای آلودگی چشم، بینی یا دهان وجود داشته باشد، کارفرما موظف است تجهیزات محافظ مناسب را برای کارکنان فراهم کند.
2. حذف خطرات در صورت امکان
اگرچه استفاده از PPE حیاتی است، اما حذف یا کاهش منبع خطر هم باید در اولویت قرار گیرد. سازمان OSHA در سلسلهمراتب کنترل خطر، حذف کامل عامل تهدید را در بالاترین سطح میداند. بنابراین، بیمارستانها باید با استفاده از فناوریهای مهندسی و بهینهسازی فرآیندهای کاری، میزان مواجهه پرسنل با مایعات خطرناک را تا حد ممکن کاهش دهند.
3. انتخاب درست تجهیزات حفاظت فردی (PPE)
همه انواع محافظهای چشمی بهطور یکسان مؤثر نیستند. برای مثال، عینک طبی یا لنز تماسی بههیچوجه بهعنوان وسیلهای کافی برای جلوگیری از انتقال عفونت شناخته نمیشوند. همچنین، شیلدهای صورت باز از پایین یا تنها استفاده از عینک ایمنی بدون شیلد جانبی نمیتواند محافظت کامل فراهم کند.
انجمن تکنسینهای جراحی (AST) استفاده از عینکهایی با تهویه غیرمستقیم و پوشش ضد بخار را توصیه میکند. این عینکها علاوه بر ایجاد حداکثر حفاظت در برابر پاشش، از ورود ذرات جامد مانند تکههای استخوان نیز جلوگیری میکنند. برای افراد دارای عینک طبی، مدلهایی وجود دارد که قابلیت استفاده روی عینک طبی را دارند.
4. رعایت دستورالعمل تولیدکننده و خروج ایمن از تجهیزات
همانند سایر تجهیزات پزشکی، محافظهای چشمی نیز باید طبق دستورالعمل شرکت سازنده (IFU) نگهداری، ضدعفونی و استفاده شوند. هنگام خارجکردن تجهیزات نیز باید دقت شود که آلودگی به مخاط چشم منتقل نشود. نکات مهم در این زمینه عبارتاند از:
-
خارجکردن محافظ چشم در آخرین مرحله، زیرا امکان پاشش مایعات هنگام درآوردن دستکش وجود دارد.
-
آموزش پرسنل برای گرفتن عینک از بند یا قسمت نگهدارنده بهجای تماس با سطح آلوده.
-
تهیه ظروف مشخص برای جمعآوری عینکهای استفادهشده (در صورت عدم استفاده از انواع یکبارمصرف).
5. بازبینی سالانه پروتکلهای محافظتی
با توجه به تغییر پرسنل و بهروزرسانی مقررات، لازم است که سیاستها و پروتکلهای محافظت از چشم حداقل سالی یکبار مورد بازبینی قرار گیرند. این بازبینی باید با مشارکت جراحان، پرستاران، تکنسینهای جراحی، مدیران ریسک و کارشناسان کنترل عفونت انجام شود.
6. آموزش مستمر و هدفمند
کارکنانی که در معرض خطر مداوم پاشش مایعات قرار دارند، مانند تکنسینهای جراحی و پرسنل اتاق عمل، باید در برنامههای آموزشی مداوم شرکت کنند. این آموزشها شامل نحوه استفاده صحیح از PPE، روشهای ضدعفونی، دفع ایمن، نگهداری، و شناسایی محدودیتهای تجهیزات میشود.
نتیجهگیری: ایمنی چشم؛ بخشی جداییناپذیر از ایمنی شغلی در بیمارستانها
در محیطهای پرریسک مانند اتاق عمل یا بخشهای اورژانس، مواجهه با خون و ترشحات بدن امری اجتنابناپذیر است. اما با اتخاذ رویکردی جامع شامل استفاده از تجهیزات مناسب، پیروی از پروتکلهای بهروز و آموزش مستمر، میتوان به میزان چشمگیری از بروز عفونت در بین کارکنان جلوگیری کرد.
چشمها دریچهای به سلامت کل بدن هستند. پس بیایید با دقت، آگاهی و تجهیزات مناسب، این دریچه حیاتی را از گزند عوامل بیماریزا مصون نگهداریم.