کاتتر فولی چیست و چه کاربردی دارد؟
کاتتر فولی (Foley Catheter) وسیله‌ای پزشکی است که برای تخلیه‌ی ادرار از مثانه به کار می‌رود، زمانی که فرد به دلایل مختلف قادر به دفع ادرار به‌صورت طبیعی نیست. این کاتتر از یک لوله‌ی نازک و انعطاف‌پذیر از جنس پلاستیک یا لاستیک تشکیل شده است که از طریق مجرای ادراری وارد مثانه می‌شود. در نوک لوله، یک بادکنک کوچک وجود دارد که با آب استریل پر می‌شود تا کاتتر را درون مثانه نگه دارد.
ادرار از طریق این لوله به کیسه‌ی جمع‌آوری منتقل می‌شود. در طول روز، این کیسه معمولاً به پا متصل می‌شود و در هنگام خواب، از کیسه‌ی بزرگ‌تری استفاده می‌شود که در کنار تخت قرار می‌گیرد.
موارد استفاده از کاتتر فولی
از این کاتتر معمولاً در موارد زیر استفاده می‌شود:
- احتباس ادراری یا ناتوانی در تخلیه مثانه
- بی‌اختیاری ادرار
- پس از جراحی‌های مربوط به دستگاه تناسلی یا پروستات
- در حین یا پس از دریافت بی‌حسی اپیدورال
- برای کنترل دقیق میزان ادرار در شرایط خاص درمانی
- تخلیه ادرار در طول عمل جراحی
- دارورسانی مستقیم به مثانه
- کنترل خون‌ریزی پس از آسیب یا جراحی
نحوه‌ی قرار دادن کاتتر فولی
برای قرار دادن کاتتر، ابتدا ناحیه تناسلی با مواد ضدعفونی‌کننده تمیز می‌شود. سپس از ژل بی‌حس‌کننده و روان‌کننده استفاده می‌شود. پس از ورود لوله به مثانه، ادرار شروع به تخلیه می‌کند و بادکنک نوک لوله با آب استریل پر می‌شود تا کاتتر در جای خود ثابت بماند.
اگر استفاده از کاتتر برای مدت طولانی لازم باشد، فرد آموزش می‌بیند تا خود بتواند آن را مدیریت و مراقبت کند.
مراقبت از کاتتر فولی
رعایت بهداشت در استفاده از کاتتر بسیار ضروری است. دست‌ها باید پیش و پس از هر بار تماس با کاتتر یا کیسه‌ی جمع‌آوری با آب و صابون شسته شوند. تمیز کردن لوله کاتتر با آب صابون و دستمال یا حوله تمیز باید حداقل دو بار در روز انجام شود.
تخلیه کیسه ادرار:
- هر ۲ تا ۳ ساعت برای کیسه‌های کوچک و هر ۸ ساعت برای کیسه‌های بزرگ‌تر
- تخلیه به درون توالت یا ظرف اندازه‌گیری در صورت نیاز
- تمیز کردن محل تخلیه با آب و صابون و خشک کردن آن پس از هر بار تخلیه
تعویض کیسه:
- تخلیه کامل کیسه
- تمیز کردن محل اتصال کیسه به لوله کاتتر
- اتصال کیسه جدید پس از قطع اتصال کیسه قبلی
در صورت استفاده طولانی‌مدت از کیسه، شست‌وشوی دوره‌ای آن با آب و صابون یا محلول رقیق‌شده‌ی سرکه سفید (۱.۲۵ لیوان سرکه در ۲ لیتر آب) توصیه می‌شود.
مدت زمان استفاده از کاتتر
مدت زمان استفاده از کاتتر به شرایط فرد بستگی دارد. ممکن است تنها برای چند روز یا هفته پس از جراحی یا درمان خاصی نیاز به استفاده باشد، اما در برخی موارد ممکن است نیاز به استفاده‌ی بلندمدت یا دائمی وجود داشته باشد.
کاتتر فولی باید حداقل هر سه ماه یک‌بار تعویض شود تا خطر عفونت کاهش یابد.
خطرات و عوارض احتمالی
مهم‌ترین خطر استفاده از کاتتر فولی، عفونت مجاری ادراری (UTI) است. هرچه مدت زمان استفاده بیشتر باشد، خطر عفونت افزایش می‌یابد. دیگر عوارض احتمالی شامل:
- احساس سوزش یا گرفتگی مثانه (اسپاسم مثانه)
- آسیب به مجرای ادراری
- نشت ادرار از کنار کاتتر
- وجود خون در ادرار
- درد هنگام قرار دادن یا خارج کردن کاتتر
نکاتی برای راحتی بیشتر هنگام استفاده
- استفاده از روان‌کننده برای کاهش اصطکاک
- انتخاب سایز یا جنس مناسب کاتتر
- قرار دادن مناسب لوله کاتتر در هنگام خواب برای جلوگیری از خم‌شدگی یا انسداد
چه زمانی باید با پزشک تماس گرفت؟
در صورت مشاهده‌ی علائم زیر، لازم است با یک پزشک تماس گرفته شود:
- تب بالای ۳۸ درجه
- تیره یا بدبوشدن ادرار
- وجود خون در ادرار یا لخته
- درد شکم یا احساس سنگینی
- قطع شدن جریان ادرار به داخل کیسه
- جدا شدن ناگهانی کاتتر
تفاوت بین کاتتر معمولی و کاتتر فولی
کاتتر معمولی برای تخلیه موقت ادرار به‌کار می‌رود و بعد از تخلیه خارج می‌شود.
در حالی که کاتتر فولی دارای بادکنکی است که آن را درون مثانه ثابت نگه می‌دارد و مناسب استفاده‌ی طولانی‌مدت است.
