AQL چیست و چرا اهمیت دارد؟
در محیط‌هایی مانند اتاق تمیز، آزمایشگاه‌ها، صنایع داروسازی و پزشکی، استفاده از دستکش‌هایی با کیفیت بالا امری حیاتی است. وجود هرگونه نقص مانند سوراخ‌های ریز (pinholes) می‌تواند ایمنی کارکنان، سلامت محصول و کیفیت فرآیند را به خطر بیندازد. یکی از معتبرترین شاخص‌ها برای سنجش کیفیت دستکش، استاندارد AQL یا سطح کیفیت قابل قبول است.
AQL یک معیار جهانی و پذیرفته‌شده برای ارزیابی کیفی دستکش‌هاست که از طریق نمونه‌گیری آماری میزان نقص‌های قابل‌قبول در یک دسته تولیدی را مشخص می‌کند. به زبان ساده، هر چه مقدار AQL پایین‌تر باشد، احتمال وجود نقص در محصولات کمتر و کیفیت نهایی بالاتر خواهد بود.
تعریف AQL از دیدگاه بین‌المللی
طبق استاندارد بین‌المللی ISO 2859-1، AQL به عنوان “متوسط قابل‌تحمل نقص در یک سری پیوسته از دسته‌های تولیدی تحت فرآیند بازرسی” تعریف شده است. این مقدار بیان می‌کند که در هر دسته از محصولات، حداکثر چه درصدی از کالاها می‌توانند دارای نقص باشند بدون آن‌که دسته رد شود.
برای مثال، AQL برابر با 1.0 نشان‌دهنده این است که به‌طور متوسط حداکثر 1٪ از محصولات می‌توانند معیوب باشند. این شاخص در صنایع حساس به ویژه در تولید دستکش‌های پزشکی و اتاق تمیز اهمیت دوچندانی دارد.
استانداردهای رایج برای دستکش‌های پزشکی و کلین‌روم
برای دستکش‌های جراحی و معاینه، استانداردهای جهانی سطح مشخصی از AQL را تعیین می‌کنند. با این حال، برخی تولیدکنندگان، با هدف ارائه کیفیت بالاتر، استانداردهای سخت‌گیرانه‌تری نسبت به مقادیر تعیین‌شده اتخاذ می‌کنند. این موضوع به‌ویژه در صنایع پیشرفته مانند داروسازی، تجهیزات پزشکی، میکروالکترونیک و نیمه‌هادی‌ها اهمیت دارد.
در خصوص دستکش‌های مخصوص محیط‌های کنترل‌شده مانند cleanroom، دو مرجع اصلی استفاده می‌شود:
- استاندارد IEST-RP-CC005: که دستورالعمل‌هایی برای آزمون نشت آب در دستکش‌ها ارائه می‌دهد.
- استاندارد ISO 374-2:2019: که بخشی از الزامات دسته سوم تجهیزات حفاظت فردی (PPE Category III) است.
نحوه انجام آزمون AQL
AQL بر اساس نمونه‌گیری آماری و به‌صورت آزمون قبول/رد (Pass/Fail) انجام می‌شود. در این فرآیند:
- اندازه دسته تولیدی (Lot size) مشخص می‌شود.
- بر اساس این اندازه، تعداد مشخصی دستکش به‌صورت تصادفی برای آزمون انتخاب می‌شود.
- دستکش‌ها با ۱۰۰۰ میلی‌لیتر آب پر می‌شوند، در قسمت مچ بسته شده و به مدت دو دقیقه وارونه آویزان می‌شوند.
- هرگونه نشتی یا سوراخ (pin hole) در این مدت، نقص محسوب می‌شود.
این روش آزمون نشت آب، متداول‌ترین روش در استانداردهای جهانی برای سنجش کیفیت دستکش‌هاست.
نمونه‌ای از برنامه نمونه‌برداری AQL
فرض کنید دسته‌ای شامل ۱۰,۰۰۰ دستکش تولید شده است و تولیدکننده از AQL برابر با 1.0 استفاده می‌کند. در این صورت طبق جدول نمونه‌گیری استاندارد، باید ۸۰ عدد دستکش به‌صورت تصادفی انتخاب و آزمون شوند.
اگر حداکثر دو عدد از این دستکش‌ها معیوب باشند، کل دسته تأیید می‌شود و مجاز به عرضه است. این معادل با حداکثر ۲.۵٪ نقص در نمونه آزمون‌شده است.
حال اگر AQL برابر با 1.5 باشد، تا سه دستکش معیوب در نمونه ۸۰ عددی قابل‌قبول خواهد بود، که برابر با ۳.۷۵٪ نقص است. همان‌طور که مشاهده می‌شود، هرچه مقدار AQL پایین‌تر انتخاب شود، کنترل کیفیت سخت‌گیرانه‌تر خواهد بود.
در صورت رد شدن دسته تولیدی چه می‌شود؟
اگر در نمونه آزمون‌شده، تعداد نقص‌ها از حد مجاز بیشتر باشد، دسته تولیدی به‌طور کامل رد می‌شود. در این حالت تولیدکننده دو گزینه دارد:
- دور ریختن کل دسته و توقف عرضه آن.
- اصلاح کامل دسته (Rework) و انجام دوباره آزمون AQL.
این فرآیند، تضمین می‌کند که تنها دستکش‌های با کیفیت بالا به بازار عرضه شوند و ایمنی کاربران حفظ گردد.
چرا AQL برای صنعت حیاتی است؟
در صنایعی که سطح حساسیت بالا و احتمال آلودگی یا آسیب زیاد است، حتی کوچک‌ترین نقص در یک دستکش می‌تواند منجر به مشکلات جدی شود. AQL به عنوان یک شاخص قابل‌اتکا، به تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان امکان می‌دهد تا کیفیت را به‌صورت کمی بسنجند و تصمیم‌گیری دقیق‌تری در زمینه انتخاب محصول داشته باشند.
جمع‌بندی
شاخص AQL ابزاری ضروری برای سنجش کیفیت دستکش‌های پزشکی و صنعتی است. این شاخص بر پایه روش‌های آماری معتبر بوده و نقش کلیدی در حفظ ایمنی، کنترل آلودگی و تضمین عملکرد محصولات ایفا می‌کند. انتخاب محصولاتی با AQL پایین، نشانه‌ای از دقت بالا در تولید و تعهد به سلامت مصرف‌کننده است.
